Իմ հայրենիքը տեսե՞լ ես, ասա...
Հովհ. ՀՈՎՀԱՆՆԻՍՅԱՆ
Իմ Ղարաբաղը տեսե՞լ ես, ասա...
Տեսե՞լ ես, արդյոք, այն հովիտները,
Ուր ճոխ ծաղկում է մշտական գարուն,
Որտեղ Լաչինից փախած քրդերը
Իրենց սեփական հոտերն են պահում։
Տեսե՞լ ես, արդյոք, այն այգիները,
Ուր թթենիներն արդեն չորացել,
Նրանց խնամող այգեպան-տերը
Ինչպես է ծանր վշտից կորացել։
Տեսե՞լ ես ինչպես Թարթառի ափին
Ղաչաղ Նաջաֆի թոռները վազում,
Խանանդա Ալին ականջը դափին-
Արցախի մասին շիքաստ է ասում։
Եվ դու տեսե՞լ ես ինստիտուտը մեր,
Դասախոսներին նրա հաստաբեստ,
Օ՜, դու կարող ես այնտեղ ընդունվել-
Կաշառքի համար եթե փող ունես։
Տեսե՞լ ես, արդյոք, մեր տղերքը քաջ՝
Ոնց են աթոռից իրար գլորում,
Եվ եղբայրության դրոշով ծպտված-
Ազգամոլներ են անվերջ որոնում։
Դու տեսե՞լ ես այն ծախու գրչակին,
Որ քարշ է գալիս շեֆի ետևից,
Եվ շողոքորթի ժպիտը շուրթին-
Երգեր է ձոնում կեղծավոր ու պիղծ։
Տեսե՞լ ես, արդյոք, դու մեր խմբագրին՝
Կիսագրագետ ու կիսատգետ,
Որ թերթում տպում հոդվածներ ջրիկ,
Սեղան է նստում ծախու մարդկանց հետ։
Ասա, տեսե՞լ ես հայ մարդը ինչպես
Վերանում է մեր հայ Ղարաբաղից,
Թե հայերեն խոսք ամբիոնից ասես,
Իսկույն կանվանեն քեզ նացիոնալիստ։
Եվ դու տեսե՞լ ես դրածո շեֆին,
Այդ ակնոցավոր օձին սրբապիղծ,
Զգույշ, բարեկամ, չդիպչես քեֆին,
Թե չէ՝ կքշի նա քեզ քո տնից։
Իմ Ղարաբաղը տեսե՞լ ես, ասա...
* * *
Հիմի է՞լ լռենք...
Ռ. ՊԱՏԿԱՆՅԱՆ
Հիմա է՞լ լռենք, եղբայրք, հիմա է՞լ,
Երբ թուրքը եկել, մտել տունը մեր,
Ոտնատակ տվել այգի ու պարտեզ,
Օրը ցերեկով անպատվում է մեզ,
Ասում է՝ այստեղ այգի, բաղ չունեք,
Դուք այս աշխարհում Ղարաբաղ չունեք։
Հիմա է՞լ լռենք, երբ մեր քաղաքում
Շեյխի թոռները շիքաստ են երգում,
Իրենց համարում տիրակալ ու տեր,
Առևանգում են աղջիկներին մեր,
Կաշառքի ուժով պաշտոն են ճանկում,
Մեր սրբությունը ծաղրում, ծանակում։
Հիմա է՞լ լռենք, երբ ղաչաղ Նաբին,
Այդ մարդասպանը, ավազակը բիրտ-
Մաքուր ազգային հերոս է դարձել,
Մեր հայ թատրոնի բեմը բարձրացել,
Երբ Ռասուլ Ռզան ոռնում է ահա.
«Այս հողում ոչ մի Սմբատ չմնա»։
Հիմա է՞լ լռենք, ասեք, հիմա է՞լ,
Երբ մեր վանքերը փարախ են դառել,
Մեսրոպյան գիրը ջնջում քարերից,
Գրում են իրենց անունները պիղծ,
Թե՝ ձայն չհանեք, չխոսեք, տղերք,
Ձեր Ղարաբաղը միշտ մերն է եղել։
Հիմա է՞լ լռենք, երբ Ալի բաբան
Կեղծավոր լեզվով փակել մեր ճամփան,
Մեր ով լինելը, մեր պատիվը թանկ՝
Դրել է ահա հարցականի տակ,
Եվ ցանկանում է մեզնից մեզ վանել,
Իր ճախարակով մեր թելը մանել։
Հիմա է՞լ լռենք, երբ շողոքորթը
Համբուրում է մեզ խեղդողի ոտը,
Մեր տան դռները բացում է խնդուն
Եվ նրան «բարի գալուստ» է մաղթում,
Ոտի տակ ոչխար ու գառ է մորթում,
Թողած մեր աստծոն՝ նրան աղոթում։
Հիմա է՞լ լռենք, երբ գող Բասարը
Թողել իր օբան, թողել իր սարը,
Եկել մեր գլխին դառել տիրակալ,
Եկել մեր գլխին դառել բռնակալ,
Կոկորդ է պատռում. «Ալլահը վկա,
Ալլահից բացի այլ ալլահ չկա»։
Հիմա է՞լ լռենք՝ լռենք, չխոսենք,
Թող մեր փոխարեն քարերը խոսեն,
Մեր քաջ նախնիքը հարություն առնեն,
Թուք-նախատինքով մեզ խեղդեն, վառեն,
Ասեն՝ դուք պատիվ ու նամուս չունեք,
Մինչև ե՞րբ պիտի լռեք ու ներեք։
Մենք, որ ոչ մունջ ենք, ոչ անդամալույծ,
Չենք սարսել կյանքում ոչ մի թշնամուց,
Նույն ուժգնությամբ մեր երակներում
Թե մեր պապերի արյունն է եռում,
Ինչո՞ւ որբի պես մեր վիզը ծռենք
Եվ ինչո՞ւ լռենք։
* * *
Դու հպարտ չես, իմ հայրենիք...
Վ. ՏԵՐՅԱՆ
Դու հպարտ չես, իմ Ղարաբաղ,
Ինչո՞վ պիտի հպարտանաս-
Զավակներո՞վ քո տարաբախտ,
Թե ծխանիդ ծխով նվազ։
Այդ ե՞րբ այդքան դու հեզացար
Սանձին գերի նժույգի պես,
Քեզանից դու ո՞նց հեռացար,
Որ փնտրում ու չես գտնում քեզ։
Չար կատա՞կ չէր և խաղ մի խենթ,
Բարբարոսի հեգնանք անծիր-
Նշանեցին քեզ հայի հետ,
Բայց թուրքի հետ պսակեցին։
Անուն չունես, սակայն, ավաղ,
Չունես հիմա դու ազգանուն,
Եվ երբ ասում են Ղարաբաղ-
Ծռություն եմ ես հասկանում։
* * *
Մի՞թե վերջին պոետն եմ ես...
Վ. ՏԵՐՅԱՆ
Կկորչեն հավետ և փառք, և անուն,
Ինչպես հողմի դեմ ծաղկունքը անզոր,
Եվ կգա մի օր, որ Ղարաբաղում
Մի հայ չես գտնի հայերեն խոսող։
Ես կլինեմ քո պոետը վերջին,
Քո վերջին բողոքն ու նամականին։
Ձեռքս կդնեմ իմ անմեղ խղճին,
Ողբամ՝ օ՜, տուր ինձ ծուխն իմ ծխանի։
Քո ողբասացը կլինեմ վերջին,
Օտար ոտքի տակ տրորված ածուդ,
Կլինեմ վերջին հառաչանքը քո,
Վերջին հանդուգն ու վերջին ծաղրածուն։
Եվ ինձ կանվանեն ցնորված ու խենթ
Թոռն ու ծոռները նենգ Փեղամբարի,
Ինձ կքարկոծի ամբոխը անգետ-
Դասական ոճով քսաներորդ դարի։
Եվ ես կլինեմ մոռացված հավետ՝
Վերջին պոետը իմ լեռնաշխարհի։
* * *
Հոտը գալիս է,
Քոչը՝ ետևից...
Հ. ՍԱՀՅԱՆ
Հոտը գալիս է,
Քոչը ետևից,
Քոչը գալիս է,
Պոչը՝ ետևից։
Գալիս են, գալիս
Ձորերով, հովտով,
Իրենց շարիաթով
Եվ մուղամաթով,
Ծորուն նամազով,
Օբա-վրանով
Եվ ամենազոր
Իրենց Ղուրանով։
Գալիս են հոտին
Հատուկ ծուլությամբ,
Բայց հաստատակամ
Իրենց հին դավով.
Գալիս են, ինչպես
Մորեխի սև ամպ,
Մորեխից անգամ
Բիրտ ու ահավոր։
Գալիս-ասում են՝
Սա մեր երկիրն է,
Սա մեր սուրբ հողն է
Ու մեր տաճարը,
Սա մեր տան սյունն է,
Ալլահի գիրն է,
Սա մեր խաղողն է
Ու մեր մաճառը...
Եվ դուրս է գալիս,
Որ Փեղամբարը
Այստեղ է ծնվել
Իր ապուպապով,
Եվ դուրս է գալիս-
Ղաչաղ Ղամբարը
Այստեղ է կռվել
Իր մեծ բանակով,
Եվ դուրս է գալիս,
Որ Ղուրանն անգամ
Այստեղ է գրվել
Ալլահի կամքով...
Սուտ են Գանձասարն
Ու Ամարասը,
Ճիշտը Ղուրանն է,
Մեկ էլ՝ նամազը...
. . . . . . . . . . . . . . .
Իրենց հեռավոր
Ապաստաններից,
Ավազոտ ու չոր
Տափաստաններից
Հոտը գալիս է,
Քոչը՝ ետևից...
* * *
Դլե յաման,
Քոչը եկավ սելավ ինչպես,
Վայ, դլե յաման,
Եկավ քշեց մեր հողից մեզ,
Յաման, յաման։
Դլե յաման,
Ավեր դարձան մեր տուն, ձեր տուն,
Վայ, դլե յաման,
Մեր Թարթառը տնքաց տրտում,
Յաման, յաման։
Դլե յաման,
Կայծակ խփեց Մռավ սարին,
Վայ, դլե յաման,
Թուրքը տիրեց մեր աշխարհին,
Յաման, յաման։
Դլե յաման,
Քուրդը եկավ նման մրրկի,
Վայ, դլե յաման,
Գանձասարը շինեց մզկիթ,
Յաման, յաման։
Դլե յաման,
Ղարաբաղում հայ չմնաց,
Վայ, դլե յաման,
Մեր հայրենին անտեր մնաց,
Յաման, յաման։
Դլե յաման,
Հողմը կենաց-ծառս պոկեց,
Վայ, դլե յաման,
Սև ուղտը մեր դռան չոքեց,
Յաման, յաման։
1975 թ.
No comments:
Post a Comment