ԱՅԼ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

* * *
Ի՜նչ ասեմ այն խնդությանը,
Երբ ժպիտ ու ծիծաղ չկա,
Այն տխրությանն ի՞նչ անուն տամ,
Երբ արցունքի մեջ ցավ չկա։
Ո՞նց չծաղրեմ այն կոնծողին,
Որ իր ձեռքին գավաթ չունի,
Աստծո դուռն այն ծեծողին,
Որ իր հոգում հավատ չունի։
Ես թքել եմ այն տան պատվին,
Ուր կավատն է ավագ հաշվվում,
Անպատվում է հորը որդին,
Դեռ ականջն էլ մի լավ քաշում։
Ի՞նչ ասեմ այն ծիծեռնակին,
Որ աշնանն է բունն իր շինում,
Եվ այն թշվառ մատռվակին,
Որ հարբում է մի թաս գինուց։
Այն հարսանքին ես ի՞նչ ասեմ,
Ուր փեսան է ճառեր ասում,
Իսկ «ամոթխած» նորահարսն էլ
Պորտապարն է գերադասում։

Ի՞նչ ասեմ այն սևահողին,
Որը երբեք բերք չի տալիս,
Ի՞նչ անուն տամ այն ժողովին,
Որտեղ միայն... ծափ են տալիս։
Այն գիտունին ո՞նց չանպատվեմ
Ու չկոչեմ նրան դահիճ,
Երբ այս չքնաղ աշխարհի դեմ
Ռումբ է ձուլում՝ հանուն շահի։
Չապտակե՞մ այն գծուծ որդուն,
Որ փողեր է միայն դիզում,
Եվ այն անխիղճ շողոքորթին,
Որ իր պետի ոտքն է լիզում...
Ես ի՞նչ ասեմ այն քաղքենուն,
Որ տարված է իր ճաշակով,
Պորտաբույծին այն զազրախոս,
Որ ապրում է հոր թոշակով։
Ստահակին՝ անտուն-անտեր,
Որ մոխիր չի մի տեղ թափում,
Եվ այն նեխած լճին, որ դեռ
Ծովի հետ է իրեն չափում։

Ի՞նչ անուն տամ ես այն գետին,
Որ ձորերում չի որոտում,
Խիղճը մեռած և այն պետին՝
Քեռուց անգամ փող է շորթում։
Եվ այն կատվին, որ քծնելով,
Քսմսվելով վեր բարձրացել,
Ճարպկությամբ իր կատվային-
Առյուծ Մեծի աջն է դարձել։
Չծաղրե՞մ այն խեղկատակին՝
Ո՛չ լավ հայր է, ո՛չ լավ ընկեր,
Բայց իր շիրմին-դեռ կենդանի
Հուշարձան է արդեն տնկել։
Եվ այն լպիրշ հավակնորդին,
Բայց խորամանկ ու կեղծավոր,
Որ եկել է ու մեր գլխին
Դարձել իշխան ու մեծավոր...

Դուրսպրծուկին այն շահամոլ,
Որ դռներ է անվերջ բախում,
Հանուն որդու և հանուն հոր
Մեքենա է առնում-ծախում։
Այն խաղողին, որ հյութ չունի,
Շաքարով են համը բերում,
Այն պոետին, որ նյութ չունի,
Նստել՝ եղունգներն է քերում։
Չհայհոյե՞մ այն հոպոպին,
Որ չունի բույն ու բնակալ,
Բայց ուրիշի տունն է մտնում,
Դառնում և՛ տեր, և՛ տիրակալ։



* * *
Մենք մեզ ենք խաղում-
Մեզ հաստատելով ու մեզ հերքելով,
Մեկը մյուսիս նմանակելով,
Մեր խինդ ու վշտով,
Ծիծաղ ու լացով,
Հաճախ ուրիշի թելադրածով։
Մեզ Օթելլո ենք ներկայացնում,
Փիլիսոփայում Համլետի ոգով,
Բայց մեր Համլետը ինչ-որ տեղ ծռում,
Մեր հոգում տեղ է գրավում Յագոն։
Մենք մեզ ենք խաղում-
Մերթ մեր դիմակով ու մերթ ուրիշի,
Ու թե կեղծում ենք-
Մենք մեզ ենք կեղծում
Եվ հազար անգամ
Նույն ջուրը ծեծում...
Մենք մեզ ենք խաղում-
Ու մեզ ասպետ ենք հաճախ համարում
Մեր դոնկիխոտյան խենթությամբ արի...
Երբ մեր նիզակը հողմաղացին է
Հանկարծ դեմ առնում,
Նոր ենք հասկանում,
Որ գետի վրա ալյուր ենք մաղում,
Որ քեֆերում ու հարսանիքներում
Դհոլ խփելով հանճար չեն դառնում։



* * *
Ոչ մի օրենքով ու հրամանով
Չես կանգնեցնի պտույտները մեր
Մայր մոլորակի։
Ոչ մի օրենքով ու հրամանով
Չես կարող ստիպել,
Որ արեգակը՝ ուր մայր է մտնում-
Այնտեղից ծագի։
Ոչ մի օրենքով ու հրամանով
Շողոքորթների բերանը երբեք
չես կարող փակել։
Ոչ մի օրենքով ու հրամանով
Պատուհանների ապակու վրա
դզզացող ճանճը
Ապակին երբեք չի կարող ծակել։
Ոչ մի օրենքով ու հրամանով
Ստահակին չես դարձնի մեծանուն։
Կյանքը ունի իր օրենքը հաստատ-
Ձուկը ծովումն է ծնվում, մեծանում,
Թեպետ փորձում ենք մենք նրան խաբել
Ծով հիշեցնող ակվարիումներով։



* * *
Չնայած կյանքում
Չենք ծնվել հավկուր,
Բայց հավկուրությամբ գլուխ ենք պահում,
Որ հեշտ ու հանգիստ անցնենք թոշակի։
Ապաշնորհը ձգտում է փառքի
Եվ ուրիշների փառքը գողանում-
Կույր ենք, չենք տեսնում։
Ստոր խարդախը իր թթու թանը
Արդար յուղի տեղ շուկա է հանում-
Կույր ենք, չենք տեսնում։
Ճղճիմ քաղքենին նստած իր տանը՝
Իր բամբասանքի իլիկն է մանում-
Կույր ենք, չենք տեսնում։
Չափը կորցրած ամբարտավանը
Ամբիոններից է իրեն մեծարում-
Կույր ենք, չենք տեսնում։
Պետի աթոռին նստած անբանը
Իր թիկունք-շեֆի ցավն է հա՜ տանում-
Կույր ենք, չենք տեսնում։
Արվեստն արհեստից չզանազանող
Այս հանգաբանը
Պարարտ հող գտել,
Իր նեյնիմներն է մի գլուխ ցանում-
Կույր ենք, չենք տեսնում...
Եվ հավկուրությամբ գլուխ ենք պահում։



* * *
Օ՜, մեծեր, մեծեր,
Փառքերով արբած փառամոլ մեծեր,
Ժողովներից ու ամբիոններից
Դեռ չկշտացած՝ ճառամոլ մեծեր։
Դուք սիրում եք միշտ նույն ջուրը ծեծել,
Ապացուցել այն,
Ինչ ձեզնից առաջ
Ձեր նախորդներն են դեռ ապացուցել։
Որտեղ տեսնում եք թափուր պատվանդան,
Տանում-տնկում եք արձանները ձեր,
Եվ ընդունում եք այնպիսի կեցվածք,
Կարծես աշխարհը դուք եք ստեղծել։
Օ՜, հազար անգամ ու հազար ձևով
Մեծարված մեծեր,
Որ չեք հագենում սին դափնիներից,
Ու ճառ-ծափերից...



* * *
Այո՛, դժվար է, երբ գրելիս
Կամ խմբագիրն է քո մեջ արթնանում,
Կամ քննադատն է խորհուրդներ տալիս՝
Տեսություններով գլուխդ տանում,
Բայց մի նվնվա, մի տրտնջա դու,
Նրանք հո նո՞ր չեն կյանքիդ մեջ մտել։
Ցավալին այն է, որ կան աշխարհում
Հատուկ շտամպի թերուս տգետներ-
Բռնած օրենքի տուտը և ոգին,
Սակայն սրտերում պահած ոխ ու քեն,
Կարդում են երգդ և տողատակին
Հայտնաբերում են հանցավոր մտքեր։
Քննադատների համարում ունեն,
Բելիկովները մեր այդ գերզգոն,
Որքան որ տգետ, նույնքան համառ են
Եվ ամեն ինչից մի տեսակ դժգոհ։
Նրանք կարող են և մեծարել քեզ,
Լույս տեսած գիրքդ դարձնել «Երգ-երգոց»,
Իսկ հաջորդ օրը պսակդ պոկել
Եվ հեշտ ու թեթև նետել աղբանոց։
Նույնիսկ ոխերիմ քո թշնամու հետ
Հարկ եղած դեպքում լեզու կգտնես,
Իսկ տգետներից այդ ամենագետ՝
Մահը կարող է միայն փրկել քեզ։
1984 թ.



ԳՐԱԿԱՆ ԽՈՒԺԱՆԸ

Այսօր Տերյան, վաղը Լորկա ու Սևակ է։
Երեկ Բայրոն, երկու օր անց Պաստեռնակ է։
Մի օր Չարենց, մի օր Սահյան կամ Պետեֆի,
Պետեֆու հետ մի անգամ (հանգի համար) նստեց քեֆի։
Եվ միմոսն այդ հանգի գերի-
Շատ է սիրում «պառնասեցու իր դիրքերից»
Հանճարներին միշտ քարկոծել.
- Ի՜նչ Շահազիզ, ի՜նչ Պատկանյան, ի՜նչ Վարուժան,
Դրանք վաղուց հնացել ու մոռացվել են,
Դոդոխյանն ու Սիամանթոն շատ են էժան,
Քուչակի և Նարեկացու դարն անցել է։-
Նա փորձ ունի արդեն կարգին,
Եվ լավ գիտե երգ թռցնելու,
Ու թռցրածը թաքցնելու
Հարմար ձևն ու եղանակը։
Հասկանում է՝ ինչ ձևով են փառաբանվում
Ու հորջորջվում տաղանդավոր,
Ո՞ւմ կարող է սևով ներկել
Եվ անվանել աղանդավոր...
Կուրծք է ծեծում ամբիոններից ու բղավում.
- Ճանաչեցեք ձեր հանճարին,
Ինչո՞վ եմ ես պակաս թեկուզ Վարուժանից։-
...Քննադատնե՛ր, փրկեցեք մեզ
Պառնաս խուժած այս գրական լիրբ խուժանից։



ՂԱՐԱԲԱՂԻՆ

Դարերի մուժից հրաշքով հառնած
Ես քո կիսավեր վանքը և տունն եմ,
Հարսների աչքին արտասուք դառած -
Ես քո խոր վիշտը և տրտմությունն եմ։

Մրրիկներից ու հողմերից թեքված
Ես քո դիմացկուն թթենու բունն եմ,
Քո գուսանների երգերում երգված
Ու փառաբանված արիությունն եմ։

Ոսոխիդ բիբում փշի պես ցցված
Քո Գանձասարի գմբեթն ու սյունն եմ,
Կածաններիդ ու ճամփեքիդ բացված
«Ապրեմ-չապրեմի» տոկունությունն եմ։

Ամառվա տոթին մեղմ զեփյուռ դառած
Քո Մռավ ու Քիրս սարերի ձյունն եմ,
Բազում վերքերից խոցված ու վառված
Քո անտակ սրտի փխրունությունն եմ։

Վաղվա լուսաջինջ հավատով ապրող,
Ցրտից չխամրող ծաղկունքիդ գույնն եմ,
Արևի փոքրիկ շողից չխաբվող -
Ես քո բողբոջի զսպվածությունն եմ։

Հնձաններիդ մեջ քլթքլթացող լուռ -
Ես քո խաղողի քաղցրությունն եմ,
Ես քո զրահը, քո վահանն եմ կուռ,
Ես քո ժայռերի կարծրությունն եմ։

Դու իմ հինավուրց օջախն ու տունը,
Ես քո արյունն ու քո զորությունն եմ,
Ու ապացուցված քո վեհությունը,
Քեզնով հաստատված քո խորությունն եմ։

Երեկն ու այսօրն իրար կամրջող
Քո խոյակների շաղախն ու կիրն եմ,
Ես քո բարբառն եմ հավերժ կարկաչող,
Ես մեսրոպատառ քո անմահ գիրն եմ։

Ես երազներն եմ քո հազարաձև,
Ես քո տագնապող համբերությունն եմ,
Պղտոր ջրերը կհոսեն, կանցնեն,
Ես աղբյուրներիդ զուլալությունն եմ։

Քեզնով եմ կամքս պայքարում կռել,
Ես քո հավատն ու հպարտությունն եմ,
Հնարավոր չէ երբեք ինձ ծռել,
Ես հազարամյա քո պատմությունն եմ։

Հունիս 1975 թ.



* * *
Բանաստեղծները վաղ են արթնանում՝
Տեսնեն ինչպես են ծաղկունքը բացվում,
Խոտերն ինչպես են ցողով լվացվում,
Ինչպես է ճյուղին բողբոջը պայթում,
Եվ կաքավները որտեղ են իրենց
Նոր ցայգալույսի սաղմոսը կարդում։

Վաղ են արթնանում բանաստեղծները,
Տեսնեն ինչպես են երգում հավքերը,
Լույսը ինչպես է ձորում թանձրանում,
Երբ է արծիվը երկինք բարձրանում,
Ինչից են այդպես վազերը լալիս,
Որ սարերից են հովերը գալիս։

Բանաստեղծները վաղ են արթնանում՝
Լսեն ինչպես է ծիծաղում առուն,
Ինչու է վիթը ձորն իջնում ծեգին,
Ով է ունկ դնում սարյակի երգին,
Եվ արեգակը իր լուրթ անհունում
Ինչ իլիկով է շողերն իր մանում...

Բանաստեղծներին ո՞վ է հասկանում։
1984 թ.



ԿՈՉՈՒՄԸ

Կոչումը պետք չէ բանաստեղծներին,
Ինչպես որ ծովին՝ ավելորդ ջուրը,
Կոչումը տվեք պարծենկոտներին,
Փառատենչներին տվեք կոչումը։

Կոչումը տվեք այն մարդկանց ուշիմ,
Որոնք շեֆերի շուքովն են ապրում,
Եվ նրանց կոշիկին նստած փոշին
Իրենց սեփական գլխարկով մաքրում։

Կոչումը տվեք այն անտաղանդին,
Որ վերադասին երգեր է ձոնում,
Եվ ամեն տարի տպում հատընտիր,
Ծննդյան օրն իր՝ մեծ շուքով տոնում։

Կոչումը տվեք կոչումի գերի
Խեղկատակներին ամորֆ ու անձև,
Կոչումը տվեք գերզգոններին,
Որ տաղանդներին մի լավ քարկոծեն։

Շողոքորթներին տվեք կոչումը,
Կոչումը տվեք սնապարծներին,
Ինչպես որ ծովին ավելորդ ջուրը՝
Կոչումը պետք չէ բանաստեղծներին։
1984 թ.



* * *
Դու իմ տան դուռը իմ դեմ փակել ես,
Քո շողոմ լեզվով միշտ ինձ խաբել ես,
Թռիչքիս պահին ոտքս կապել ես,
Հիմա ասում ես՝ եկ չմանրանանք։

Իմ ունեցածից միշտ ինձ զրկել ես,
Ինձ առաջ նետել, դու քեզ փրկել ես,
Ախր թիկունքից դու ինձ զարկել ես,
Հիմա ասում ես՝ հինը մոռանանք։

Իմ ջրաղացի ջուրը հատել ես,
Ինձ միշտ անարգել ու անպատվել ես,
Արդարությունս դու թրատել ես,
Հիմա կանգնել ես, թե՝ չխորանանք։

Իմ ճանապարհին դու հոր ես փորել,
Որ ընկնեմ՝ չելնեմ - միշտ խոր ես փորել,
Հորի բերանին գորգեր ես փռել,
Հիմա ասում ես՝ չթշնամանանք։

Ես սեր եմ երգել, իսկ դու խանդել ես,
Ես կառուցել եմ, դու միշտ քանդել ես,
Իմ ազատ ոգին ախր բանտել ես,
Հիմա ասում ես՝ եղբայրներ մնանք։

Ես լաց եմ եղել, դու ծիծաղել ես
Ի՞նչ ծիծաղ, տակից վառել, դաղել ես,
Եկել իմ տանը դու ինձ թաղել ես,
Հիմա ասում ես՝ բարեկամանանք։

Քո երդումի՞ն, թե՞ ստին հավատամ,
Ախր ո՞նց քո ծուռ սրտին հավատամ,
Թե բարեկամ ես մոտ ու հարազատ,
Ինձնից խլածը տուր ինձ՝ հավատամ։



ՍՄԲԱՏ ԵՎ ԲԱԲԵԿ

    …Նույն տարին միևնույն իշխան Սահլի Սմբատյանը
    ձերբակալում է ապստամբ Բաբանին, որ մարդախող-
    խող, աշխարհավեր, արյունարբու գազան էր, և հանձ-
    նում ամիրմունիի ձեռքը։
                   («Աղվանաց աշխարհի պատմություն»                  
                   Մովսես Կաղանկատվացի)

Լինի թեկուզ Թալեաթ հազար
Եվ նույնքան էլ՝
Փաշա Էնվեր,
Որքան ոռնաս, Ռասուլ Ռզա,
Սմբատները միշտ ծնվել են
Ու կծնվեն…
Որ պաշտպանեն երախտամոռ
Բաբեկներից պատիվը մեր,
Որ ինչ-որ մի քոչվորի թոռ,
Դարեր ի վեր
Անտուն, անտեր-
Չմտնի մեր տունն հայրենի
Ու հորջոջի իրեն տանտեր…
Սմբատները պիտի ծնվեն-
Ապացուցեն, որ աշխարհում
Որ այս հողում
Ոչ քո հայրը շիրիմ ունի,
Ոչ էլ պապը,
Որ ցեղիդ հետ եղած կապը
Ոչ թե այստեղ,
Այլ տոթակեզ
Անապատում գնաս փնտրես։
Սմբատները պիտի ծնվեն՝
Հատեն քո այդ լեզուն շողում,
որ առնես դաս,
Ուրիշներից խլած հողում
Ուրիշների պատմությունը
Չգողանաս…
Հիմա լսիր պատմությունն այս,
Ով հանգաթուխ Ռզա Ռասուլ,
Ունկ դիր և տես-
Մեսրոպագիր
Պատմիչները ինչ են ասում։

1.
Հալածված ահեղ հակառակորդից-
Դեմքին իր հոգու թույնը անթաքույց-
Անտուն, անօջախ քոչվորի որդի
Բաբեկը փախավ ջարդված, մազապուրծ,
Թողած լեռներում, ձորերում մթին-
Զոհեր բազմաթիվ։
Նրա աչքերում սարսափ կար վայրի
Եվ ատելություն աշխարհի հանդեպ,
Շուրջը լեռներ են տոչոր, ամայի,
Օտար ճամփաներ և օտար հանդեր։
Նա հայրենիք էր փնտրում աշխարհում,
Եվ ազգ կոչվելու ուժ ու իրավունք,
Դրա համար էլ ջարդում էր, վառում
Ու պատսպարվում ձորերում խորունկ։
Աղվանքում արյուն, մահ ու կոտորած,
Բաղաց գավառում թալան ու ավեր,
Սյունյաց աշխարհում արտասուք ու լաց,
Կին, մանուկ ու ծեր
Անտուն բնավեր…

Իսկ հետո… հետո այդ ինչպես եղավ,
Որ իր ոհմակը կրեց պարտություն.
Երկնքից կարծես հուր ու բոց տեղաց,
Հրաբուխ ժայթքեց ասես Սյունիքում։
Դա վերջն էր արդեն,
և ինքն էլ գիտեր,
Որ ոչ մի ալլահ իրեն չի փրկի,
Եվ այս աշխարհում դժվար է հաղթել,
Նրանց, ովքեր որ Հայրենիք ունեն։
Իսկ ո՞վ է ինքը, ինչ ազգ ու տոհմից.
Քոչվոր էր հայրը,
Եվ պապն էր քոչվոր,
Եվ ցեղն էր վայրի ու աստանդական,
Եվ նախնիները ավազակ ու գող,
Եվ ինքը հարկավ…

Օ, ալլահ, մի՞թե փրկություն չկա,
Գոնե մի գիշեր, մինչև լուսաբաց
Քներ ապահով…
Եվ հիշեց հանկարծ,
Բաբեկը հիշեց Սմբատ իշխանին,
Որ մոտը հյուր էր տարիներ առաջ.
Հիշեց կնոջը նրա գեղանի,
Որ ընդունել էր խառնածին հյուրին
Հարգանքով պատշաճ.
Քրոջը հիշեց իշխան Սմբատի-
Նազիրան, հպարտ ու թեթևաոտ,
Նրա բերանը կոկոն էր վարդի,
Ժպիտը գարնան բացվող առավոտ…
Օ, հայը գիտե պատվել իր հյուրին,
Հայը չի խփում երբեք թիկունքից.
Հայը իր տունն ու հայրենիքն ունի,
Սիրտը մաքուր է, մաքուր է հոգին…
- Դեպի դղյակը իշխան Սմբատի,-
Դարձավ նա ասաց իր զորախմբին.
Ուղեղում մի միտք ծնվեց տմարդի,
Աչքերին իջավ… նի՞րհ էր, թե՞ թմբիր…

2.
Իշխան Սմբատը իր հին դղյակում
Նրան ընդունեց բարեկամի պես,
Ճոխ սեղան բացեց ընդարձակ բակում,
Հոսեց յոթ տարվա գինին փրփրադեզ։
Ու գինովացավ Բաբեկը պարտված,
Կենացը խմեց իշխան Սմբատի.
- Թիկունքս,- ասաց,- դու ես անկասկած,
Շնորհակալ եմ իմ հզոր բաթիր,-
Եվ գիշեր եղավ մութ, ականակուր,
Սակայն չքնեց հյուրը սրբապիղծ,
Եվ երբ լռություն տիրեց դղյակում,
Քոչի շան նման զգույշ ու թաքուն
Բաբեկը սողաց, ելավ օթախից
Ու արթնացրեց քնած խուժանին։
- Շղթայել,- ասաց,- Սմբատ իշխանին,
Այդ գյավուրից իմ վրեժը կառնեմ…

Սմբատ իշխանը կանգնեց շղթայված,
Դարձավ Բաբեկին ու այսպես ասաց.
- Բաբեկ, դու Բաբեկ, գող շեյթանի ծոռ,
Քոչվորի պնչից թռած գարշահոտ,
Ես քեզ պատվեցի իմ աղ ու հացով-
Ոնց բարեկամի՝ հարազատ ու մոտ,
Իսկ դու եղկելի անամոթ ու պիղծ-
Իմ այս հարկի տակ շղթայում ես ինձ.
Ո՞րն է իմ մեղքը, ի՞նչ եմ արել քեզ։-
Պատասխան տվեց Բաբեկը այսպես.
- Իմ ցեղն է քոչվոր ու աստանդական,
Եվ իմ արյունն է քոչվորի արյուն.
Իսկ քո մեղքն այն է, որ ապրում ես, կաս,
Սեփական հողի վրա ես քայլում.
Դու ունես օջախ, հայրենիք ունես,
Քո գլխի վերև դու տանիք ունես,
Դու… գալիք ունես…

Եվ շղթայակապ իշխան Սմբատին
Դառն հեգնանքով ծանակեց.
- Բաթիր…
Եվ բռնաբարեց կնոջը նրա,
Եվ բռնաբարեց քրոջը նրա,
Հետո անպատվեց մորը ալևոր,
Ու դարձավ ասաց խուժանին վայրի.
- Հանուն ալլահի, իսլամի թոռներ,
Մեզ վիճակված է միայն թալանել,
Գողանալ, վառել, պղծել ու խաբել.
Գյավուրներն ինչո՞ւ աշխարհում ապրեն,
Ինչո՞ւ ունենան հայրենիք ու տուն,
Ո՞վ է սահմանել այսպիսի օրենք
ու արդարություն…

3.
Եվ լույսը բացվեց, եղավ առավոտ,
Իշխան Սմբատը զայրույթից գոռաց.
- Սուրհանդակ,- գոչեց,- սուրա թևավոր,
Իմ կտրիճներին տուր շուտվ իմաց,
Թող ձիեր հեծնեն, թռչեն հողմի պես,
Այդ անտուն շանը բռնեն կենդանի։-
Արփին բարձրացավ, օրը եղավ կես,
Թռան քաջերը Սմբատ իշխանի,
Եվ շառաչեցին թրերն հավլունի,
Եվ նժույգները ծառս եղան ցասկոտ,
Եվ հետո եղավ նորից առավոտ,
Եվ առավոտն այդ Բաբեկի համար
վերջինը եղավ…

Նա գիտեր հարկավ՝
Որ ուշ է արդեն, փրկություն չկա,
Եվ չէր հավատում ոչ մի հրաշքի,
Բութ էր հայացքը ու անասնական,
Եվ բթությունն էր կախվել ընչացքից.
Ու Սմբատն ասաց.
- Անտուն, անոթի
Անծուխ, անօրեն քոչվորի որդի,
Եվ թլպատված շուն նենգ ու տմարդի,
Ես ինքս հիմա կպատժեի քեզ,
Բայց իմ ձեռքերը ես չեմ կեղտոտի,
Կհանձնեմ նրանց, ումից փախել ես.
Այս ամրոցի մեջ գլխատել քեզ պես
գարշելի գերուն,
Իմ սրին, պատվին իմ ազգ ու տոհմին
պատիվ չի բերում։

4.
Տմարդը ընկավ մահով տմարդի,
Բայց չվերջացավ տմարդությունը,
Մի Ռասուլ Ռզա, Ռզայի որդի,
Իր գրչին խառնած նախանձն ու թույնը-
Թալեաթ փաշայի դրոշակն առել,
Ոռնում է մեր դեմ նենգ ու չարակամ,
Որ Սմբատները չպիտի ծնվեն,
Քանի աշխարհում դեռ Սմբատներ կան,
Բաբեկներն իրենց ազատ չեն զգում
Մայր հայրենիքում...
Իսկ Սմբատները պիտի ծնվեն դեռ,
Դառնան մի բռունցք, մի կամք անսասան,
Որ չհոշոտեն պատմությունը մեր-
Ոչ մի Բունիաթով կամ Ռասուլ Ռզա*։


----------------------------------------------------------

* «Սմբատ և Բաբեկ» - Այս ստեղծագործությունը պատասխանն է ադրբեջանական և ռուսական մամուլում Ռասուլ Ռզայի տպագրած մի զառանցանքի, որտեղ վերջինս հայ Սմբատ իշխանին մեղադրում էր ադրբեջանցի Բաբեկին դավաճանելու մեջ, միաժամանակ՝ «մատնիչներ ու դավաճաններ» որակելով ողջ հայ ժողովրդին