Մկրտիչ պապն իր հաշվով 120 տարեկան է, որդու՝ Ներսեսի հաշվով՝ 112 տարեկան, գյուղսովետի տնտեսական մատյանով՝ 115 տարեկան։ Սրբուհի ազին, որ թվով Մկրտիչ պապի երրորդ կինն է, վերցնում է միջինը՝ 110 տարեկան։ Բայց պապն իր հարյուր քսանից չի հրաժարվում։ Ասում է՝ գեներալ Մադաթովին իմ աչքով տեսել եմ և հետն էլ զրուցել։ Մաթեմատիկայի ուսուցիչ Երանոս Պապիկյանը հաշվում է մտքում և չի համաձայնում.
- Խառնում ես, Մկրտիչ պապ, խառնում ես։ Եթե էդպես վերցնենք, ուրեմն գեներալ Մադաթովին հանդիպել ես 150 տարի առաջ։ Իսկ գուցե գեներալ Մադաթովը չի եղել, լավ միտդ գցիր։
- Ո՞նց թե՝ Մադաթովը չի եղել,- ծիծաղում է Մկրտիչ պապը,- ինչ է, ես գեներալ Մադաթովին չե՞մ ճանաչում։ Էսպես՝ լենք տված մարդ էր, բեղերը ոնց որ ագռավի թևեր, աքսելբանտերով, ոսկե թուրը կողքից կախած, սպիտակ ձին տակին պար էր գալիս, ինքն էլ ուտող-խմող մարդ էր։
Մկրտիչ պապը շատ է սիրում հիշել ուտող-խմող մարդկանց։ Հաթամենց Թավադը ուտող-խմող մարդ էր։ Ենովքենց Սահակը ուտող-խմող մարդ էր։ Ճաղունց Մազրանը կնստեր, միանգամից մի ոչխար կուտեր, կասեր՝ վայ, աշխարհ, աշխարհ, բրիշակ դառնաս, փորս բան չմտավ։ Գրբացենց Ծատուրը մի դույլ խաշած ձուկ էր ուտում, վրան մի կուժ ջուր խմում՝ վեջը չէր։ Կյալուստենց Թևանը մի նստելով օխտը խաշած հավ էր ուտում։
Ընկեր Պապիկյանը ժպտում է։ Է, լավ, այ ալևոր, ասում ես՝ պակաս ենք ապրել, ասում ես՝ գարի հացը գաթայի տեղ ենք ընդունել, բա էդ որտեղի՞ց եք էդքան կերել-խմել։ Ճաղունց Մազրանը, էդ մի ոչխար ուտողը, մորս կողմից պապիս հերն է։ Մայրս ասում է՝ գծուծի մեկն էր, մեջքը փորին կպած... Բա լավ, էդ տնաշենը մի ոչխարը ո՞նց է միանգամից կերել։
- Անհավատներ եք,- Մկրտիչ պապը չոր ու անարյուն մատներով ետ ու առաջ է տալիս թազբեհի սաթե հատիկները։- Աստծուն չհավատացիք։ Աստված էլ տեսավ, որ իրեն չեք հավատում, բարկացավ ու ինքն էլ իր հավատը փոխեց։
- Հավատը փոխեց՝ ի՞նչ դարձավ։
- Անհավատ։ Ձեզ նման անհավատ։ Աթասենց Արամի նման անհավատ։ Արմանն էլ, Բայանդուրի տղան, գնաց սուրբ Սարիբեկի մատուռը քանդեց, թե՝ աստված չկա, սուտ է։ Արսեն, գնա սրինգս բեր։
Արսենը Մկրտիչ պապի թոռան թոռն է, տասնութ տարեկան, սիրուն-սիրուն, թուխ բեղերով, կլոր դեմքով տղա։
Արսենը բերում է սրինգը, պապը մատները հարմարեցնում է անցքերի վրա ու նվագում։ Մեղեդին հին է, շատ է հին, ինչպես Սինգարա սարի կաղնի ծառը, ինչպես Խաչին տակի քարանձավը, ինչպես Քարահատի մամռապատ աղբյուրի գուռը և ինչպես ինքը՝ Մկրտիչ պապը։
- Այ հերամեռ, սիրտս կտոր-կտոր արեցիր,- Սրբուհի ազին բարձրացնում է գոգնոցի տուտը, մոտեցնում կարմրած աչքերին։- Այ հերամեռ, երկու կնկա գլուխ ես կերել, վախենում եմ իմ գլուխն էլ ուտես։ Այ գլխակեր ղուզղուն, ես քո ոսկե մատներին մատաղ, ես քո քաղցր բայաթուն մատաղ...
Մկրտիչ պապը չի լսում, ինքն իր հետ է, սարերի, ձորերի, քարերի, ծառերի ու ծաղիկների հետ է։ Մաննուտով ճերմակ ձին չափ գցել, Մուրսինի խամուտով իջել է Քահրիզի ձորն ու տեսել աղբյուրի մոտ կանգնած Նունուֆարին։
- Նունուֆար, աղջի, ծեգը-ծեգին ի՞նչ ունես այստեղ։
Նունուֆարի ատամները ձյունի պես ճերմակ են, ճակատը ճերմակ է, մատները՝ ճերմակ մոմեր, մեջքը բարակ և այդ բարակ մեջքը արծաթե գոտին օձի պես գրկել, խեղդում է։ «Մկրտիչ,- ասում է,- Մկրտիչ, սրնգիդ ձենը լսում եմ, համա քեզ չեմ տեսնում։ Այ, հիմա տեսա»։
- Մկրտիչ պապ,- ընկեր Պապիկյանը նստում է ծերունու կողքին,- այդ մեղեդին քանի՞ տարեկան կլինի։
- Քանի՞ տարեկան,- պապը ծիծաղում է միամիտ ուսուցչի միամիտ հարցի վրա։- Նոյը քանի՞ տարեկան կլինի։ Ադամը, Եվան, Հաբեթը, Տրդատ թագավորը, Ճաղունց Մազրանը, գեներալ Մադաթովը, Պըլը-Պուղին, գոռբագոռ Մելիք Շահնազարը քանի՞ տարեկան են։ Իմ աշխարհը, քո աշխարհը, իմ ու քո աշխարհը։ Այս երգն էլ՝ դրանց նման...
Գլուխը հակում է կրծքին, շվին դնում ծնկներին ու ննջում. ննջում է, որ Նունուֆարին լավ տեսնի։ Նունուֆարն աշխարհից ջահել-ջահել գնաց, կարոտած ու դարդոտած գնաց։ Մկրտիչը բռունցքով խփեց գլխին, կրծքին, գոռաց, ճչաց. «Նունուֆար, մեջքդ կոտրվի, էդ ինչի՞ մեջքս ջարդեցիր։ Նունուֆար, ախր երեխան մեղք է, ես մեղք եմ, դու մեղք ես, էսքան մեղքերի տակից ո՞նց դուրս գամ»։
- Պապի, քնելուդ ժամն է, գնանք տուն,- Արսենը բռնում է նրա թևը։- Պապ, լսո՞ւմ ես, վեր կաց։
- Այ գլխամեռ, վեր կաց,- Սրբուհի ազին հավաքում է փեշերը։- Ես քո ոսկի մատներին մատաղ, այ գլխամեռ։
Մկրտիչ պապը գլուխը դանդաղ բարձրացնում, հորանջում է և քնից նոր արթնացած երեխայի պես տրորում աչքերն ու դառնում ընկեր Պապիկյանին.
- Ուրեմն Նոյը սո՞ւտ է։
- Նոյը առասպել է։
- Չհասկացա։
- Հեքիաթ է։
- Հա, ապրես, շեն կենաս, հեքիաթ է։ Ուրեմն՝ էս սարերը, ձորերը, քարերը, ջրերը, հավքերը, ծաղիկները հեքիաթ չե՞ն։ Հեքիաթ են։ Հազարան բլբուլի հեքիաթը։ Մենք հեքիաթ չե՞նք։ Բա որ հեքիաթ չենք, ի՞նչ ենք։
- Իրական հեքիաթ ենք, պապ։
- Իրական,- Մկրտիչ պապը մտքում ծանր ու թեթև է անում այդ բառն ու ծիծաղում,- հերիք է, գնամ քնեմ։ Գնամ քնեմ, վեր կենամ, տեսնեմ քնել եմ, մնացել քնած։ Վեր կենամ, վայ տամ գլխիս... Ոնց որ Ավունց Ջումշուդը. ասում էր՝ բա ես իմ աչքով չտեսնե՞մ, թե ինչպես եմ մեռել։ Ողորմի նրան, ուտուղ-խմող մարդ էր։ Որքան ենք միասին քեֆ արել։
- Ախր էդ ի՞նչ եք կերել-խմել, ա՛յ գլխամեռ,- Սրբուհի ազին հուպ է տալիս շրթները, որ չծիծաղի։- Ուտող-խմող, ուտող-խմող... Քնում է՝ ուտող-խմող, արթնանում՝ ուտող-խմող...
Մկրտիչ պապը խեթ-խեթ նայում է կնոջը։
- Ի՜նչ է, քո հաշվով ուտել-խմելը մենակ փոր կշտացնե՞լ է։ Ուրեմն իմ ապրած կյանքը հե՞չ... Բա Նունուֆարը, Մուրսինի տափը, Քյահրիզի ձորը, Շաղասարը, Մաննուտի կաղնիները, Պետրուսանց Սողոմոնի հարսանիքը, իմ սպիտակ ձին, Սալբու ծիծաղը... Սալբին գնաց Նունուֆարի ետևից, դու եկար։ Ուրեմն՝ դու հե՞չ։ Իմ ուտող-խմողները ձեր ուտող-խմողների հետ չեն բռնում... Արսեն, պապը ցավդ տանի, սրինգը չմոռանաս։
Մկրտիչ պապը գնաց քնեց հանգիստ ու անխռով, սրինգը սեղմած կրծքին, երազում տեսավ Նունուֆարին, ասաց. «Նունուֆար, հա, գալիս եմ, Սալբուն ասա, որ գալիս եմ... Սիրտդ ի՞նչ է ուզում, ի՞նչ բերեմ քեզ համար։ Հա, սրինգը բերեմ. սրնգով եմ գալիս, Նունուֆար...»։
Հետո Մկրտիչ պապը մեռավ հանգիստ ու անխռով։ Սրբուհի ազին հանգուցյալի հոգեհացին խոսք ուներ ասելու և ասաց.
- Ժողովուրդ, կերեք, խմեցեք, քեֆ արեք... Մկրտիչը ուտող-խմող մարդ էր։
1976 թ.
No comments:
Post a Comment